IPN na górkach czechowskich: skala odkryć podczas ekshumacji robi wrażenie

40 szkieletów, w tym 35 kompletnych lub prawie kompletnych, i pięć rozproszonych – to najnowsze ustalenia zespołu Biura Poszukiwań i Identyfikacji Instytutu Pamięci Narodowej. Większość ofiar miało 20-30 lat, niektóre zaledwie 15 lat

To był już piąty etap prac prowadzonych na górkach czechowskich przez zespół Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN. Ich celem była weryfikacja miejsc, w których mogły znajdować się masowe groby ofiar egzekucji z okresu II wojny światowej. Badania koncentrowały się w centralnej części jednego z wąwozów, w okolicy tzw. mogiły legionisty.

Na ludzkie szczątki IPN natknął się w listopadzie 2022 r., teraz przez trzy tygodnie kontynuował prace wykopaliskowe. Miejsce poszukiwań znajduje się opodal placu zabaw, który – wraz ze ścieżką – wybudowała spółka TBV, zainteresowana postawieniem blokowisk na około 30 hektarach górek.

– Właściwie od czasów powojennych nie przypominam sobie, jako historyk takich, ekshumacji – mówił w poniedziałkowym programie TVP Lublin „Tu i teraz – widzę, słucham, pytam” dr Robert Derewenda, dyrektor lubelskiego oddziału IPN i radny miasta z klubu PiS. – Są to więc poważne działania. Tak wiele lat po wojnie możemy dotrzeć do mogił nienaruszonych. Możemy zobaczyć, w jaki sposób ci lidzie zostali pochowani, zrzuceni wręcz do tych dołów śmierci, bo to widać. Czy są równo ułożeni, czy mogli zostać zabici nad tym dołem, czy może zostali już bezwładnie rzuceni, np. z ciężarówki jako już nieżywi.

Z najnowszego komunikatu IPN z 5 czerwca wynika, że łącznie w trakcie prac „ujawniono i podjęto kompletne lub częściowo kompletne szczątki należące do co najmniej 35 osób. Pozostałe, podjęte we fragmentach zwiększają tę liczbę do około 40 osób”. Eksperci Instytutu podkreślają jednak, że nie można oszacować całkowitej liczby pochowanych tu osób, co wynika z rozczłonkowania szkieletów na skutek detonacji. Proces ten wymaga dalszych czasochłonnych i szczegółowych badań.

Szczątki należały zarówno do mężczyzn jak i kobiet. Ofiary miały od 15-60 lat, przy czym przeważały osoby 20- i 30-letnie. Eksperci IPN zaznaczają, że niektóre czaszki mogły wykazywać ślady po urazie lub przestrzale.

Ofiary w chwili śmierci miały na sobie odzież. Przy większości szkieletów zachowały się szczątki obuwia. Odnaleziono liczne artefakty: klamry, haftki, sprzączki, fragmenty grzebieni, guziki plastikowe i metalowe, kosmetyki (m.in. pomadkę do ust). Przy szczątkach jednej z ofiar, na wysokości miednicy znaleziono metalowy, emaliowany kubek, przy innych – nożyczki, scyzoryk czy pęsetę.

Szczególnie cennymi znaleziskami były według IPN zachowane przy niektórych szkieletach guziki formacji mundurowych II RP. – W tej grupie szczególnie licznie występowały guziki wojskowe z orzełkiem w koronie. Zidentyfikowano także guziki Związku Strzeleckiego, a także guzik Straży Pożarnej – podsumowuje IPN.

Wszystkie zabezpieczone w trakcie badań szczątki przewieziono do Katedry i Zakładu Medycyny Sądowej UM w Lublinie, gdzie zostaną podane dalszym, szczegółowym badaniom.

Na zdjęciach: Prace poszukiwacze prowadzone w maju 2023 r. na górkach czechowskich i znalezione artefakty. Źródło: IPN Oddział w Lublinie