Idąc cmentarną aleją, wrzuć grosz do puszki. Kwesta na najstarszym cmentarzu w Lublinie

Zainteresowanie udziałem w corocznej zbiórce nie maleje. Zgłaszają się całe szkoły i pojedynczy uczniowie, którzy co roku zbierają fundusze na odnowienie zabytkowych pomników. Wpierani przez polityków, artystów, znanych prawników czy szefów klubu żużlowego.

– Zainteresowanie kwestą jak co roku jest duże – mówi nam Agata Koss-Dybała, kierownik Biura Promocji i Projektów Radia Lublin. To właśnie Radio Lublin, wspólnie ze Społecznym Komitetem Odnowy Zabytków Lublina, stoi za coroczną kwestą na cmentarzu przy ul. Lipowej. Datki będą zbierane już po raz 37.

Najstarszy cmentarz w mieście

Nekropolia przy ulicy Lipowej należy do najstarszych w Polsce. Jest to właściwie kompleks złożony z cmentarzy: rzymskokatolickiego, ewangelicko-augsburskego, prawosławnego oraz wojskowego. Kiedy cmentarz został założony? Przyjmuje się, że był to rok 1794.

To był czas, gdy w całej Europie zrywano z tradycją grzebania zmarłych przy kościołach. W wielu miastach pojawił się problem ze znalezieniem odpowiedniego terenu, także w Lublinie. Udało się wówczas kupić od Zgromadzenia Panien Brygidek trzy morgi gruntu. – Następnie biskup chełmski i lubelski Wojciech Skarszewski wydał pozwolenie na założenie cmentarza na tych gruntach, położonych na tak zwanych Rurach” – czytamy na stronie internetowej poświęconej historii lubelskiej nekropolii.

Zmiany nie spodobały się mieszkańcom. Nie chcieli zrywać z tradycją przykościelnych cmentarzy. Jako pierwsi „odważyli się” pochować w nowym miejscu swoich bliskich wolnomyśliciele. „Świadczą o tym znajdujące się pośrodku najstarszej części cmentarza nagrobki masońskie z 1811 r. Leżąca obok płyta nagrobna z datą 1800 r. najprawdopodobniej została przeniesiona tu z któregoś z likwidowanych cmentarzy przykościelnych” – czytamy.

Cmentarz został ogrodzony drewnianym parkanem, przy nim rosły lipy. Stąd właśnie pierwsza nazwa cmentarza „Pod lipkami” i obecna nazwa ulicy Lipowej.

Wielka kwesta 1 listopada

Zbiórka funduszy na odnowienie zabytkowych nagrobków rozpocznie się 1 listopada o godz. 9 i potrwa do 3 listopada do godz. 17. Przez kilka dni wolontariusze będą zbierali pieniądze do puszek.

– Zgłaszają się szkoły. Muszę z zadowoleniem przyznać, że nie tylko podstawowe, ale także średnie. Mamy też dzieci, które w kweście biorą udział co roku – mówi Agata Koss-Dybała. Przyznaje, że w nagłośnieniu akcji pomaga udział lubelskich VIP-ów. To politycy, samorządowcy, artyści, prawnicy, którzy kwestują na rzecz cmentarnych zabytków.

Rok temu udało się zebrać około 90 tys. złotych za co naprawiono trzy nagrobki. – Od początku organizowania kwesty było ich ponad 300 – wylicza Agata Koss-Dybała.

W tym roku pieniądze są zbierane na odnowienie kilku pomników: secesyjną rzeźbę na pomniku p. Bercikowskiej (sekcja 1), nagrobek Władysława Plewińskiego (sekcja 12A), nagrobek Stefani Mazurkiewicz (sekcja 6a), nagrobek Stanisława Pliszczyńskiego (sekcja 6).

Od początku za kwestą stoi Stanisław Santarek, który podkreśla, że nagrobki nie są wskazywane przypadkowo. – Przede wszystkim pod uwagę bierzemy ich stan techniczny. Po drugie oczywiści wartość artystyczną i historyczną. To niekiedy dzieła sztuki wysokiej jakości. Interesują nas nagrobki z połowy XIX wieku, dziś już opuszczone – mówi nam Santarek.

„Dziełem innego znanego artysty warszawskiego jest pomnik Heleny Plewińskiej z 1898 r. w sekcji 12a. Wykonał ją Hipolit Marczewski (1853-1905), który uczył się rysunku w Warszawie, potem u Faustyna Cenglera, studiował w Rzymie. (…) Nagrobek Plewińskich przedstawia unoszącego się anioła na tle krzyża. Anioł trzyma w ręce małą pochodnię, skierowana ku górze, a w drugiej ręce ma kwiat. – tak zabytki cmentarza są opisane na stronie poświęconej nekropolii.

Santarek tłumaczy, że co roku przedstawia listę obiektów, którymi należałoby się zająć. Nad tą listą pochyla się komisja, w skład której wchodzi przedstawiciel Wojewódzkiego Lubelskiego Konserwatora Zabytków. On właśnie akceptuje finalną listę.

– A także wydaje zgodę na konserwację a na koniec dokonuje odbioru prac – dodaje Stanisław Santarek.

Kwesta 2023 – lista VIP-ów – kto i kiedy będzie kwestował

1 listopada

• Bogna Bender-Motyka (dyrektor Muzeum Wsi Lubelskiej w Lublinie)
• Lech Sprawka (wojewoda lubelski) – 9:00
• Jacek Czerniak (poseł) – 10.00-13.00
• Jakub Kępa, Piotr Więckowski (Motor Lublin) – 10.00-11.00
• Bartosz Przeciechowski (dziekan Okręgowej Rady Adwokackiej), Maciej Chorągiewicz, Krzysztof Sokołowski, Natalia Jurewicz-Wrona (członkowie ORA)
• Marta Wcisło (posłanka)
• Marcin Nowak (radny)

2 listopada

• Krzysztof Cugowski (wokalista) – 11.00-12.00
• Joanna Mucha (posłanka)
• Monika Śliwińska (pisarka)

3 listopada

• Mariusz Banach (zastępca prezydenta Lublina) – 10.00-12.00
• Redbad Klynstra-Komornicki (dyrektor Teatru im. Osterwy) – 15.00-17.00
• Marcin Wroński (pisarz) – 11.00-12.00

Z puszką będzie też można spotkać także posłankę Magdalenę Filipek-Sobczak i byłego prezydenta Lublina, obecnie wojewódzkiego radnego Adama Wasilewskiego.

Na zdjęciu: Cmentarz przy ulicy Lipowej w Lublinie (Fot. lipowa.cmentarz.lublin.pl)