Wszystkie umowy instytucji publicznych będą jawne

Powstanie rejestr, w którym będą publikowane informacje o wszystkich umowach zawieranych przez jednostki publiczne w kraju. Będzie dostępny w internecie dla każdej zainteresowanej osoby, dotyczyć ma umów na kwoty powyżej 500 zł, ma istnieć od 1 stycznia przyszłego roku.

Podczas posiedzenia Sejmu w dniu 14 października posłowie jednogłośnie zagłosowali za poprawką do ustawy o zmianie ustawy kodeks karny i innych ustaw, wprowadzającą jeden zbiorczy rejestr umów dla wszystkich publicznych instytucji. Projekt ustawy przygotowała grupa posłów skupiona wokół Pawła Kukiza. W projekcie zamieścili oni nakaz upublicznienia w biuletynach informacji publicznej rejestrów umów partii politycznych i jednostek sektora finansów publicznych.

Czym jest rejestr umów?

Rejestr umów to wykaz umów, zawieranych przez daną instytucję. Najczęściej jest prowadzony w formie tabelarycznej. Dzięki niemu można się dowiedzieć z kim, na co i i za ile umowę zawarł dany urząd.

Dzięki rejestrowi umów mieszkańcy zyskują łatwy i bezpośredni dostęp do wiedzy o tym, na co urzędnicy wydają publiczne pieniądze. Z kolei urzędnicy zyskują świadomość, że ta informacja jest dostępna i w każdej chwili ktoś może zapytać o dane z umów.

Rejestr umów prowadzi już miasto Lublin i urząd Marszałkowski województwa lubelskiego

Inicjatorem powstania rejestru umów w urzędzie miasta Lublin i urzędzie marszałkowskim województwa lubelskiego była Fundacja Wolności. Przekonała władze miasta i województwa do publikacji rejestrów umów. – Te wszystkie dane są publicznie dostępne, jednak specjalnie utworzony rejestr ułatwi osobom zainteresowanym dotarcie do interesujących ich informacji – wyjaśniał prezydent Krzysztof Żuk w 2014 roku dziennikarzowi Nowego Tygodnia. Rejestr umów miasta Lublin znajdziesz na stronie www.rejestrumow.lublin.eu.

– Kiedyś jeden z dyrektorów w urzędzie miasta powiedział mi, że odkąd urząd publikuje informacje o wszystkich zawartych umowach, dwa razy zastanawia się, zanim podpisze jakąś umowę, bo wie, że informacja o jej zawarciu wisi w internecie i każdy może potem o nią zapytać – wyjaśnia Krzysztof Jakubowski z Fundacji Wolności.

W centralnym rejestrze będą informacje o umowach zawieranych przez wszystkie instytucje

Znajdą się w nim takie informacje jak:
1) numer umowy – o ile taki nadano;
2) data i miejsce zawarcia umowy;
3) okres obowiązywania umowy;
4) oznaczenie stron umowy, w tym przedstawicieli stron;
5) określenie przedmiotu umowy;
6) wartość przedmiotu umowy;
7) informacje o źródłach i wysokości współfinansowania przedmiotu umowy.

Informacje o umowach mają być publikowane nie później niż w ciągu 14 dni od ich zawarcia. Za niewywiązanie się z tego obowiązku będzie grozić kara grzywny lub pozbawienia wolności do dwóch lat. Obowiązek prowadzenia rejestrów umów wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku.

Opis przebiegu legislacyjnego znajduje się na stronie internetowej sejmu.

Wprowadzenie centralnego rejestru umów poparła Fundacja Wolności. W swoim stanowisku (kliknij, aby przeczytać treść) zwróciła uwagę na potencjalne oszczędności w wydatkach instytucji publicznych oraz przyczynienie się do spadku postrzegania korupcji przez przedsiębiorców, jak to miało miejsce np. na Ukrainie.

Za przyjęciem poprawki wprowadzającej centralny rejestr umów głosowali wszyscy obecni posłowie i posłanki

Kto zostanie zobowiązany do publikacji rejestru umów?

Ustawa wskazuje, że podmiotami zobowiązanymi do publikacji rejestrów umów będą jednostki sektora finansów publicznych. Należą do nich:

1. organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały;
2. jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki;
3. związki metropolitalne;
4. jednostki budżetowe;
5. samorządowe zakłady budżetowe;
6. agencje wykonawcze;
7. instytucje gospodarki budżetowej;
8. państwowe fundusze celowe;
9. Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego;
10. Narodowy Fundusz Zdrowia;
11. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;
12. uczelnie publiczne;
13. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;
14. państwowe i samorządowe instytucje kultury;
15. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz, banków oraz spółek prawa handlowego.

Niestety ustawa ma też swoje niedoskonałości. Jedną z nich jest pominięcie spółek skarbu państwa oraz komunalnych wśród podmiotów zobowiązanych do publikacji rejestru umów.