Próchnica zmorą uczniów

Tylko 15% polskich dwunastolatków nie ma próchnicy. To jeden z najgorszych wyników w Unii Europejskiej. Z tego powodu rząd planuje przywrócenie zlikwidowanych gabinetów dentystycznych w szkołach. Działaniom mającym przeciwdziałać temu zjawisku przyjrzała się Najwyższa Izba Kontroli.

Lubelskie liderem

W województwie lubelskim nie jest źle. Dzięki działaniom lubelskiego oddziału NFZ przodujemy w liczbie szkolnych gabinetów stomatologicznych. Choć posiada je tylko co 13 szkoła podstawowa, gimnazjalna czy ponadgimnazjalna, to jest ich aż 187. To 23% wszystkich szkolnych gabinetów stomatologicznych w Polsce! Drugie w zestawieniu województwo – Kujawsko – Pomorskie posiada połowę mniej gabinetów szkolnych. Najmniej takich gabinetów posiadają województwa Podlaskie, Warmińsko – Mazurskie i Śląskie – razem mają ich tylko 3.

Najwyższa Izba Kontroli zwraca uwagę, że lubelski oddziału NFZ w niewystarczający sposób kontrolował realizację umów przez świadczeniodawców prowadzących szkolne gabinety stomatologiczne. W latach 2014–2016 skontrolowano tylko 1 spośród 164 gabinetów szkolnych, funkcjonujących na terenie województwa lubelskiego. Mała liczba kontroli jest efektem małej liczby pracowników w Dziale Kontroli Świadczeń (17 pracowników) przy znacznej liczbie świadczeniodawców (1.642). Spośród uchybień w realizacji umów NIK wskazała na:
– brak dokumentacji potwierdzającej prawidłowy stan techniczny części sprzętu medycznego,
– różnice pomiędzy złożoną ofertą a stanem faktycznym (inne godziny otwarcia, brak dostępności dla osób niepełnosprawnych),
– wykorzystywanie aparatu rentgenowskiego bez wymaganych zezwoleń,
– braki w indywidualnej dokumentacji medycznej,
– udzielanie świadczeń małoletnim bez zgody przedstawiciela ustawowego na ich wykonanie.
Izba sygnalizuje także, że spośród skontrolowanych gabinetów szkolnych w szkołach ponadgimnazjalnych tylko jeden posiadał kontrakt na leczenie osób dorosłych. W efekcie pozostałe takie gabinety nie obejmowały swoimi usługami dużej części uczniów.

Rodzice pozytywnie oceniają gabinety

Izba pozytywnie ocenia za to współpracę gabinetów szkolnych z pielęgniarkami szkolnymi, rodzicami i dyrektorami szkół. – Rodzice ogólnie byli zadowoleni z lokalizacji gabinetów w szkole i uważali, że stomatolodzy byli dobrymi specjalistami, gabinety były odpowiednio wyposażone w sprzęt medyczny – czytamy w raporcie. W efekcie świadczeniami ogólnostomatologiczne dla dzieci i młodzieży do 18 roku życia realizowanymi w szkolnych gabinetach objęto ok. 80% uczniów. Z opieki stomatologicznej w szkołach nie korzystali uczniowie, którzy nie posiadali pisemnej zgody rodziców na realizację świadczeń.

Lublin godny naśladowania…

Władze Lublina dbają o zdrowe uśmiechy. – Miasto Lublin, jako jedyna jednostka samorządu terytorialnego w województwie lubelskim, realizowała program zdrowotny w zakresie profilaktyki próchnicy – czytamy w raporcie Najwyższej Izby Kontroli. W 2017 roku realizacja programu profilaktyki próchnicy dla uczniów lubelskich szkół kosztowała ponad 0,5 miliona złotych. Programem objęto kilkadziesiąt szkół – prawie 90% szkolnych gabinetów. Świadczenia finansowane przez miasto obejmowały wszystkich uczniów szkoły, także po ukończeniu 18 roku życia, co nie jest finansowane przez NFZ. Pozwoliło to na równy dostęp do świadczeń stomatologicznych wśród wszystkich uczniów szkoły. NIK nie miał zastrzeżeń co do sposobu wyboru podmiotów realizujących zadanie w poszczególnych szkołach.

Podmioty realizujące program profilaktyki w Lublinie w roku 2017

Od kilku lat zakazane jest stosowanie rtęciowych termometrów. Od 1 lipca przyszłego roku zakazane będzie stosowanie amalgamatu zawierającego rtęć przy leczeniu zębów mlecznych oraz u dzieci poniżej 15 roku życia. Będzie to diametralna zmiana obecnych tendencji. W latach 2014–2016, w ramach świadczeń ogólnostomatologicznych dla dzieci i młodzieży do ukończenia 18 roku życia, założono ponad 6 tys. wypełnień w zębach trzonowych i przedtrzonowych z użyciem przede wszystkim amalgamatu.

Miasto Lublin dopłaca by zastępować amalgamat w wypełnianiu ubytków. Zamiast wypełniacza zawierającego rtęć mogą być stosowane materiały światłoutwardzalne. Jest to zgodne z unijną dyrektywą, która. Zdaniem prof. Doroty Olczak-Kowalczyk – konsultanta krajowego w dziedzinie stomatologii dziecięcej, wypełnienia wykonane z amalgamatu są skuteczne, jednak zawartość rtęci niesie za sobą ryzyko negatywnego wpływu na zdrowie człowieka. Okazuje się, że wypełnienie materiałem światłoutwardzalnym nie jest też dużo droższe. Jak czytamy w raporcie NIK z analizy kosztów poszczególnych materiałów używanych do wypełnienia ubytków, wynika, że koszt materiałowy wypełnienia jednego ubytku wynosił ok. 16 zł dla materiału światłoutwardzalnego i amalgamatu oraz ok. 19 zł – dla glasjonomeru.

… choć z zastrzeżeniami

Najwyższa Izba Kontroli miała także uwagi do działań podejmowanych przez Ratusz. Zarzuca, że miasto finansowało część świadczeń, które mogły być finansowane ze środków NFZ. Stwarzało to możliwość podwójnego finansowania świadczeń oraz było niezgodne z założeniami programu profilaktyki próchnicy dla uczniów lubelskich szkół. W efekcie zamiast uzupełniać opiekę gwarantowaną przez NFZ miasto płaciło częściowo za to samo.

Izba zwraca uwagę, że choć założenia programu były szczytne, to nie był on monitorowany w prawidłowy sposób. Zamiast mierzenia dostępności profilaktyki próchnicy czy ograniczenia przypadków zaawansowanej próchnicy urząd liczył liczbę uczniów przyjętych w ramach programu. W efekcie, zdaniem NIK niemożliwa jest ocena efektów programu. Nie dokonano także analizy rzetelności danych zawartych przez świadczeniodawców w sprawozdaniach końcowych z realizacji programu. W rzeczywistości podawane liczby uczniów objętych programem były zawyżone. Z programu skorzystało ok. 15% lubelskich uczniów.