Na Pomorzu 3,4 mln zł kar za poziom recyklingu śmieci. Ile u nas?

Pomorski Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska nałożył za 2020 rok 3,4 mln zł kar na gminy tegoż województwa. W lubelskim trwa sprawdzanie raportów. Na razie Lubelski WIOŚ nałożył 14 decyzji karnych na łączną kwotę 51 954 zł.

Raporty samorządów z wykonania recyklingu śmieci za lata 2019-2021 spłynęły właśnie z Urzędu Marszałkowskiego do WIOŚ-u. Na 213 gmin województwa lubelskiego aż 117 miało w poprzednich latach problem w co najmniej jednym z opomiarowanych obszarów.

Osiągnięty poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia

Limity ustawowe za lata 2019-2020 to minimum 40% i 50% zebranych śmieci – frakcje papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła – mają być gotowe do ponownego przetworzenia. Możemy zrobić to sami wrzucając odpowiednie śmieci do dedykowanych pojemników, bądź za dodatkową opłatą, zrobią to za nas pracownicy zakładów segregacji i zagospodarowywania odpadów. Dlatego śmieci zmieszane są droższe od posegregowanych.

W 2021 r. limit wynosił tylko 20%, ponieważ zaczęto liczyć śmieci nadające się do przetworzenia w stosunku do wszystkich odpadów komunalnych, w tym m.in. bioodpadów czy tekstyliów, wcześniej nie branych pod uwagę.

W 2019 roku 40% minimalny poziom recyklingu nie osiągnęło 46 gmin. W 2020 roku z 50% wskaźnikiem miało już kłopot 75 samorządów. Na szczęście korzystne dla większości zmiany w prawie spowodowały, że limit 20% recyklingu nie udało się w 2021 przekroczyć tylko 20 gminom.

Niestety dla samorządów, poziomy w kolejnych latach będą rosły skokowo aż do 2025 roku. Gminy są obowiązane osiągnąć poziom przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych w wysokości co najmniej:

Zgodnie z obwieszczeniem Ministra Klimatu opłata za niespełnienie minimalnych limitów recyklingu wynosiła w 2020 roku około 176 zł, a w 2021 roku już ponad 276 zł za każdą tonę brakującą do wypełnienia limitów. Co ważne kosztów kar gmina nie może pokryć za opłat za gospodarowaniem odpadami.

Przykład:

Gmina Batorz zebrała łącznie w 2021 roku 289 ton odpadów. Do spełnienia 20% limitu zabrakło samorządowi 3,93%, czyli po przemnożeniu około 11 ton odpadów. Wyliczona kara 3.135 zł

Zakładając, że w gminie Batorz nic by się nie zmieniło w 2022 roku, karę będzie trzeba zapłacić za brakujące 8,93% Opłata zaś wyniesie już 285 zł. Do spełnienia celu zabraknie 26 ton, a kara za ich brak wyniesie ponad 7,4 tys. złotych.

Będą kary idące w miliony złotych?

Z Lubelskiego Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska dowiedzieliśmy się, że dopiero 24 października Marszałek Województwa przesłał zweryfikowane sprawozdania z realizacji przez gminy zadań z zakresu zagospodarowywania odpadów komunalnych za lata 2019-2021. Jest to nowy obowiązek sprawozdawczy nałożony na samorządy, dlatego długo trwało ich przygotowanie i poprawianie błędów w raportach.

Niestety, aż 9 samorządów rokrocznie nie spełnia kryteriów odzyskiwania i przygotowania odpadów do przetworzenia. Co najmniej drugie tyle tylko zmianie sposobu liczenia zawdzięcza, że w końcu udało im się spełnić kryteria, ale są niewiele ponad kreską.

Zapytałem samorządy, które mają poważne problemy ze spełnianiem limitów recyklingu, jak zamierzają je spełnić w kolejnych latach i czy mają w budżetach środki na kary z WIOŚ?

Urzędnicy zamierzają zintensyfikować akcje edukacyjne do mieszkańców oraz uszczelnić system kontroli. Niektóre samorządy mają już w budżecie na 2023 rok zarezerwowane środki na ewentualne kary. Część z gmin ma zapisy w umowach z obsługującymi wywózkę śmieci firmami o przerzuceniu na te podmioty możliwych kar. W mojej ocenie takie zapisy są niedopuszczalne w świetle wyroków sądów, które uniemożliwiają finansowanie kar z opłat pobieranych od mieszkańców. A przecież z tych opłat jest wynagradzana firma odbierająca śmieci.

Recykling w Lublinie, czyli spalarnie nie pomogą

O ile w 2019 i 2020 roku Lublinianie przekazali do ponownego przetworzenia 87 i 85% śmieci, to już po zmianie sposobu liczenia za 2021 rok wskaźnik sięgnął jedynie 24%, czyli niewiele ponad ustawowy limit.

Dlaczego? O komentarz poprosiłem Katarzynę Madoń-Kremeś, Zastępcę Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska UM Lublin:

W Lublinie już w 2018 r. wprowadzono jednolity system selektywnej zbiórki odpadów, którego celem było zwiększenie poziomu recyklingu, w tym recyklingu organicznego bioodpadów. Aby dodatkowo zwiększyć możliwość osiągania tego wskaźnika będziemy kontynuować programy edukacyjne i akcje informacyjne, zachęcające naszych mieszkańców do efektywnego segregowania odpadów. Planujemy ponadto prowadzenie kontroli poziomu i jakości selektywnej zbiórki.

Jednakże istotnym problemem do rozwiązania na poziomie krajowym pozostaje zmniejszenie zużycia opakowań, a także zobowiązanie producentów, by coraz większa ich część nadawała się do recyklingu. Dlatego też samorządy liczą na niezwłoczne wdrożenie ustawy o rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP). Jednym z postulatów zgłaszanych przez stronę samorządową jest uwzględnienie w niej zapisów odnoszących się do poziomów selektywnej zbiórki i recyklingu.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Klimatu: „W masie odpadów komunalnych poddanych recyklingowi nie uwzględnia się odpadów, które utraciły status odpadów i zostały użyte jako paliwa lub inne środki wytwarzania energii, termicznie przekształcone, użyte do wypełniania wyrobisk lub składowane.”

Czyli uruchomienie spalarni, czy nawet dwóch, tylko pogorszy bilans i utrudni uzyskanie wyniku powyżej wymaganego limitu. Więcej o ekospalarni śmieci w poprzednim artykule.

Na koniec pozytyw

Zgodnie z unijnymi wymogami ws. odpadów, poziom przygotowania do ponownego użycia i recyklingu, jaki każde państwo członkowskie UE musi osiągnąć w 2025 r. wynosi 55% w odniesieniu do wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych.

Tylko 20 gmin z 213 w całym województwie spełnia już powyższy warunek. Podświetliłem ich wyniki w tabeli na zielono w ostatniej kolumnie. Brawo!