6 minuty czytania • 12.07.2024 14:54
Już nie „muzeum”, a tylko „zamek”. Do walki o Janowiec ruszyli społecznicy
Udostępnij
Jedno stowarzyszenie chce, by wojewoda uchylił uchwałę sejmiku. Drugie wnioskuje, by zamek w Janowcu przejęło Muzeum Narodowe w Lublinie. Co zrobi wojewoda – jeszcze nie wiadomo. Wiadomo za to, że dla dyrektorki lubelskiego zamku „tematu nie ma”.
Wizja zamku, z którego wartkim strumieniem płynie wino, a jego zbocza porośnięte są winoroślami to idée fixe marszałka Jarosława Stawiarskiego (PiS). By ją zmaterializować postanowił oddzielić zamek w Janowcu od macierzy – Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym – i przekształcić w autonomiczną instytucję kultury. W realizacji planu przeszkodziło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, więc Stawiarski uruchomił plan awaryjny – zakładający pozbawienie janowieckiego zamku statusu muzeum.
19 czerwca sejmik województwa głosami radnych PiS przeforsował uchwałę w sprawie zamiaru utworzenia samorządowej instytucji kultury Zamek w Janowcu. Nie obyło się bez ostrej dyskusji. Radni opozycji przypomnieli, że podobna uchwała już była. Jesienią sejmik – również głosami radnych PiS- zagłosował za wydzieleniem z Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym instytucji kultury pod nazwą: Muzeum Zamek w Janowcu.
– Która ustawa będzie nas teraz obowiązywała? Wprowadzacie chaos do instytucji kultury – pytała na czerwcowej sesji radna KO Bożena Lisowska (obecnie posłanka, w sejmiku zastąpił ją Grzegorz Kurczuk).
– To, że jest chaos, wynika z obstrukcji ministerstwa kultury. To resort zablokował ten proces – odpowiadał jej Lech Sprawka (PiS). Wyjaśnił też, dlaczego w nowej uchwale nie ma już słowa „muzeum”. – Gdyby było, to byłoby to powtórzenie wcześniejszej uchwały – przekonywał.
– Jeśli ministerstwo odpowie, to uchylimy tę uchwałę i wrócimy do tamtej, gdzie jest muzeum – dopowiadał wicemarszałek Piotr Breś (PiS).
Ostry sprzeciw wobec „degradacji prestiżu tego miejsca”
Ten dualizm prawny jest według stowarzyszenia Genius Loci, główną przesłanką dla której wojewoda lubelski Krzysztof Komorski powinien unieważnić uchwałę sejmiku z 19 czerwca. Wniosek w tej sprawie wpłynął do wojewody na początku lipca.
„Przytoczone uchwały tworzą stan braku pewności w zakresie przyszłości Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, a przede wszystkim zobowiązują Zarząd Województwa Lubelskiego do prowadzenia działań co do istoty ze sobą sprzecznych” – przekonuje w skardze do wojewody historyczka sztuki i prezeska stowarzyszenia Romana Rupiewicz (jesienią startowała z list Trzeciej Drogi do Sejmu, a wiosną walczyła o mandat radnej sejmiku).
Przypomina też o skutkach uchwały z jesieni 2023 r., czyli konieczności zmiany statutu Muzeum Nadwiślańskiego, na co musiał zgodzić się minister kultury. „Do tej pory Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym nie otrzymało nowego statutu, bez oddziału zamek w Janowcu. Trwa procedura uzgodnieniowa, a w tym czasie Sejmik Województwa Lubelskiego podejmuje kolejną uchwałę” – wskazuje.
Dodajmy, że minister kultury musi „klepniąć” też statut nowej instytucji. Ta wyodrębniona z Muzeum Nadwiślańskiego miała produkować wino, a wokół zamku miały zostać odtworzone winnice. To nie spodobało się MKiDN, które wskazywało, że „taka działalność nosi znamiona działalności gospodarczej – i to w obszarze zakazanym dla władzy publicznej, a pozorowanej jako działalność kulturalna w obszarze muzealniczym, którą konstytutywną częścią jest gromadzenie i ochrona zbiorów”.
Dlatego marszałek dokonał w statucie korekty wykreślając zapis o winie i winnicach. Ta wersja została przedłożona do resortu w lutym, ale marszałek odpowiedzi się już nie doczekał.
To nie wszystko. „Pozbawienie zamku w Janowcu statutu muzeum i uczynienie z niego instytucji kultury, produkującej i promującej wino stanowi degradacją prestiżu tego miejsca, budowanego przez kilkadziesiąt lat” – puentuje Rupiewicz.

Co zrobi Krzysztof Komorski (PO)? Skarga Stowarzyszenia Genius Loci na uchwałę sejmiku wpłynęła do wojewody 7 lipca 2024 r. Małgorzata Torbicz z biura wojewody lubelskiego tłumaczy, że „trwa postępowanie wyjaśniające”. – Załatwienie sprawy wymagającej postępowania wyjaśniającego powinno nastąpić nie później niż w ciągu miesiąca, a sprawy szczególnie skomplikowanej – nie później niż w ciągu dwóch – zaznacza Torbicz.
Można się zatem spodziewać, że wojewoda losy kontrowersyjnej uchwały rozstrzygnie w przeciągu 30 dni.
W poniedziałek, 8 lipca, zwróciliśmy się do rzecznika marszałka, Remigiusza Małeckiego z pytaniem, czy w sprawie zamku w Janowcu obowiązują obie uchwały? Czy jedna uchwała nie wyklucza drugiej i czy pierwsza chronologicznie uchwała nie powinna być w tym wypadku uchylona? Zapytaliśmy również o to, czy MKiDN wyraziło opinię w sprawie statutu instytucji, jaka miałaby powstać w wyniku uchwały z 31 października 2023 r. Na odpowiedzi nadal czekamy.
Zamek lubelski nie pomoże zamkowi w Janowcu
Skarga do wojewody złożona przez Stowarzyszenie Gemius Loci to nie jedyny sformalizowany głos sprzeciwu ws. planów marszałka wobec muzeum w Janowcu. Do akcji przystąpiło też Towarzystwo Przyjaciół Miasta Kazimierza Dolnego.
„W ostatnim czasie w naszym Miasteczku gruchnęła wiadomość, że z inicjatywy wojewódzkich władz samorządowych Zamek w Janowcu. Oddział Muzeum Nadwiślańskiego, ma zostać odłączony od Muzeum Nadwiślańskiego i przekształcony w Samorządową Instytucję Kultury-Zamek w Janowcu i, co za tym idzie, zmienić charakter z muzealnego na czysto biznesowy związany z koncepcją utworzenia na terenie zamkowym Centrum Winiarstwa” – czytamy w przyjętej uchwale.
TPMKD się z tym pomysłem nie zgadza wskazując, iż „Nie takie były plany kolejnych właścicieli janowieckiego zamku, którzy z pokolenia na pokolenie przekazywali legendę i tradycję zaklętą w tych murach poczynając od Firlejów a na legendarnej postaci pana Leona Kozłowskiego, ostatniego prywatnego właściciela Zamku, kończąc. Wreszcie liczny poczet kolejnych dyrektorów Muzeum Nadwiślańskiego, którzy zaopiekowali się zabytkiem i pieczołowicie pielęgnowali go przez kilkadziesiąt lat. Bez Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym, nie byłoby dzisiaj Zamku w Janowcu, tej historii nie da się rozdzielić”.
TPMKD nie zgadza się także z koncepcją kreśloną przez niektórych radnych PiS, by zamek w Janowcu został odbudowany. „Niezrozumiałe pomysły ‘odbudowy’ Zamku i wizje podejmowania tam koronowanych głów z całego świata (Sejmik Województwa Lubelskiego w dniu 19 czerwca br.) to ostatnie tchnienie upadającej władzy, która jeszcze próbuje coś zagarnąć dla siebie i swoich” – czytamy w dokumencie.
TPMKD proponuje też plan ratunkowy dla muzeum w Janowcu. Chce by zostało włączone w struktury innego zamku, tego w Lublinie. „Zwracamy się z wnioskiem o zgodne działanie Pani Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanny Wróblewskiej i Pani Dyrektor Muzeum Narodowego w Lublinie Katarzyny Mieczkowskiej w sprawie przejęcia opieki i nadzoru nad przyszłością Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym przez włączenie go do struktury Muzeum Narodowego w Lublinie w randze Oddziału i stworzenie stabilnej wizji dalszego rozwoju”.
Prezes TPMKD, Bartłomiej Pniewski, dopytywany przez nas o realność takiego rozwiązania odpowiada: – Tak długo jak w przypadku zamku w Janowcu w grę wchodzić będzie zmiana statutu muzealnego, tak długo musi się na ten temat wypowiadać i zajmować stanowisko ministerstwo kultury.
Dyrektor Muzeum Narodowego w Lublinie, Katarzyna Mieczkowska, wniosek społeczników otrzymała, a nawet się z nimi spotkała. – Powiedziałam im jak jest. W mojej ocenie i z mojej perspektywy tego tematu nie ma – przyznaje.
Jak wskazuje, „zamek w Janowcu to instytucja samorządowa, więc żaden inny organ, w tym minister, nie może marszałkowi jej odebrać”. – W tej sprawie musiałaby być przede wszystkim wola marszałka, by przekazać instytucję pod pieczę Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a dopiero później resort mógłby zdecydować, czy zamek w Janowcu stanie się oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie. Ale to tylko teoria – tłumaczy Katarzyna Mieczkowska, prywatnie żona prezydenta Lublina Krzysztofa Żuka (PO).
Na zdjęciu: Czy zamek w Janowcu pozostanie muzeum czy stanie się tylko winnicą? Wiele zależy od decyzji wojewody lubelskiego (FB/Zamek w Janowcu – oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym)
Znowu PiS coś podzieli żeby utworzyć więcej stołków dla swoich co nie załapali się nigdzie z wyborów. Żenada i bezczelność.