Budżet Obywatelski na poślizgu?

Mieszkańcy Lublina po raz szósty wskazali na co przeznaczyć środki z Budżetu Obywatelskiego. Wybrane projekty powinny zostać zrealizowane w 2020 roku. Nie wszystkie projekty, jednak uda się zrealizować w ciągu roku. Na realizację czekają projekty z poprzednich edycji budżetu – nawet z 2016 roku! Niektóre… nie zostaną zrealizowane wcale.

Pierwszy raz o przeznaczeniu środków w ramach Budżetu Obywatelskiego mieszkańcy Lublina zdecydowali w 2014 roku. Zgodnie z założeniami projekty miały być zrealizowane w kolejnym roku budżetowym. Już wtedy okazało się, że nie wszystko udało się zrealizować. Powody opóźnień były różne, głównie dotyczyły opóźnień na etapie przygotowania dokumentacji. Bywały też inne powody, np. sprzeciw mieszkańców, niedoszacowany budżet, problemy własnościowe itp. Zdarzyły się też sytuacje, gdy projekt powstał, ale w mniejszym zakresie niż przewidywano, bo był niedoszacowany Teoretycznie do głosowania nie powinny być dopuszczone projekty, których realizacja zajmie więcej niż rok. Teoretycznie.

Spytaliśmy Urząd Miasta o listę niezrealizowanych projektów i przyczyny opóźnień. W chwili obecnej wciąż nie zrealizowano 10 projektów, które miały być zrealizowane w latach 2016-2018. Wiadomo już, że nie uda się też zrealizować wszystkich projektów zaplanowanych na ten rok. Spośród 37 projektów, kończone w 2020 roku ma być 10.

Niezrealizowane projekty

Jednym z ciekawszych powodów niezrealizowania zwycięskiego projektu były sprzeciwy mieszkańców. Problem taki dotyczył projektu M-149 z I edycji Budżetu Obywatelskiego, na który zagłosowało prawie 3000 mieszkańców. Projekt dotyczył dopuszczenia ruchu rowerowego pod prąd na ulicach jednokierunkowych. Urzędnicy uznali, że do jego wdrożenia konieczne będzie zlikwidowanie miejsc do parkowania. Zarząd Dróg i Mostów o opinię poprosił 11 Rady Dzielnic objętych projektem. Siedem negatywnie zaopiniowały ten pomysł, głównie z powodu likwidacji miejsc parkingowych. Choć cztery nie zajęły stanowiska to urząd nie podjął się realizacji projektu w tych dzielnicach. Jednocześnie był to jedyny projekt w ówczesnej edycji Budżetu Obywatelskiego, przy którym poproszono o opinię Rady Dzielnic. Identyczny projekt rok wcześniej, także w ramach Budżetu Obywatelskiego zrealizowano w Radomiu. Bez likwidacji miejsc parkingowych. Ostatecznie w ramach projektu udało się zrealizować jedynie 15 z 57 ulic.

Kolejnym projektem, który może zostać niezrealizowany jest projekt z V edycji budżetu obywatelskiego: D-1 Czuby, Lsm Łączy Nas Wąwóz – Miejsce Aktywnego Wypoczynku I Rekreacji. Projekt ten powinien być zrealizowany w 2019 roku. Nie został. Nie znalazł się też w budżecie na 2020 rok. Fundacja Wolności spytała o to prezydenta. Ten stwierdził, że projekt jest w budżecie. Sprawdziliśmy ponownie – nie ma go ani w pierwszej wersji ani w 2 autopoprawkach. Złożyliśmy, więc pisemne żądania i czekamy na odpowiedź. Co ciekawe projekt O-1 Czuby, LSM łączy nas wąwóz – miejsce aktywnego wypoczynku i rekreacji – cd. zakładający kontynuację tego projektu znalazł się w budżecie. Drugi projekt został wybrany w tym roku i powinien być realizowany w 2020 roku. Jak kontynuować coś co nie powstanie? W ślad za naszym żądaniem podobne pismo złożyła także Rada Dzielnicy Rury.

Warto wskazać, że czasami projekty budzące sprzeciw mieszkańców są realizowane. Podobny los nie spotkał projektów dot. bezpłatnych zajęć sportowych czy remontu szkoły Urszulanek, który już po wybraniu okazał się niezgodny z regulaminem Budżetu Obywatelskiego.

Opóźnienia? Zdarzają się

Spośród 114 projektów wybranych do realizacji w latach 2015-2018 aż 78 udało się zrealizować w ciągu roku. Stanowi to 68% projektów, w sytuacji, gdy zgodnie z regulaminem budżetu obywatelskiego – zgłaszane mogą być tylko projekty, które uda się zrealizować w ciągu jednego roku. Kolejne 24% projektów udało się zrealizować w drugim roku. Realizacja 7% projektów zajmuje 3 lata i dłużej. Zdecydowana większość opóźnionych projektów to projekty małe – jest ich aż 24, przy 9 dużych. Patrząc jednak na liczbę projektów dużych i małych okazuje się, że dłużej niż regulaminowy rok realizowany jest co drugi duży projekt, natomiast tylko co czwarty duży.

Zakładając, że uda się zrealizować pierwszą wersją budżetu na 2019 rok, na projekty budżetu obywatelskiego z lat 2015-2018 wydamy 51,3 mln zł, czyli o 1,3 mln zł więcej niż obiecywał prezydent. W tym aspekcie trzeba przyznać, że prezydent Lublina stanął na wysokości zadania.

Sławin – największy przegrany?

Najgorzej na Budżecie Obywatelskim wyszli mieszkańcy Sławina. Aż trzech projektów wybranych do realizacji nie udało się zrealizować. Pierwszy projekt w ramach budżetu obywatelskiego II – Strefy aktywności sportowej i rekreacji na Sławinie (498 tys. zł) został zrealizowany tylko częściowo (161 tys. zł). W 2016 roku powstała zewnętrzna siłownia. W 2017 roku miała zacząć się budowa chodnika, jednak została powstrzymana przez roszczenia dot. zwrotu nieruchomości. Kolejny projekt w ramach budżetu obywatelskiego III – Boiska do koszykówki i siatkówki – rozbudowa strefy rekreacji na Botaniku (500 tys. zł) także został zatrzymany przez procedurę zwrotu nieruchomości. Ostatni, w ramach budżetu obywatelskiego IV -Linowy mini park rozrywki i skwer wypoczynkowy nie powstanie, bo do działki nie ma dojazdu.

Są jednak projekty, które na Sławinie udało się zrealizować w całości: w ramach budżetu obywatelskiego III – Budowa boisk i innych obiektów sportowych na terenie Zespołu Szkół nr 12 przy ul. Sławinkowskiej 1 oraz Budowa chodnika od ul. Zbożowej do Świerkowej i ścieżki rowerowej łączącej Botanik z ul. Zbożową.

Nierówne zasady?

Niektórzy autorzy projektów postawieni są przed trudnym wyzwaniem – okazuje się, że realizacja będzie droższa niż przewidywano. Większość projektów w takiej sytuacji musi zostać okrojona. Są, jednak wyjątki. Na 114 będących w realizacji projektów aż 20 przekroczyło budżet. Gdy jest to niewielka kwota – jest to zrozumiałe, w końcu mieszkańcy nie muszą być specami od szacowania wartości. Do tej pory zrealizowano, jednak 5 projektów, których koszty realizacji był o ponad 50% wyższy niż zakładano. W dwóch przypadkach mowa o ponad milionie złotych więcej na realizację projektu. Jak to jest, że jedni słyszą – musimy okroić projekt, a inni – spokojnie dołożymy brakującą kwotę! Są w Lublinie projekty, które realizowane są dzięki projektom zgłaszanym rok po roku – dlaczego te projekty nie zostały docenione?

Najwięcej dołożono na realizację projektu Ostatni etap budowy wąwozu Jana Pawła II z trzeciej edycji budżetu obywatelskiego. Pierwotnie projekt wyceniono na 432 tys. zł. W budżecie na 2019 rok na jego realizację zarezerwowano 1,5 mln zł, ostateczny koszt to prawie 2 mln zł! Projekt z małego zrobił się duży. W międzyczasie w wąwozie Jana Pawła II zrealizowano jeszcze dwa projekty: zadania w ramach budżetu obywatelskiego I – zadania w ramach budżetu obywatelskiego – Wykonanie przyłącza energetycznego zasilającego w energię elektryczną altanę spotkań w parku im. Jana Pawła II i Dokończenie i wyposażenie parku Jana Pawła II na Czubach: plac zabaw, plac parkour chodniki, drogi rowerowe, oświetlenie. Na oba te projekty wydano praktycznie tyle ile zakładali ich autorzy.

Kolejnym projektem, do którego dołożono jest projekt z IV edycji – Tereny sportowe w Dzielnicy Szerokie. Tutaj koszty miały wzrosnąć o prawie 130%. Zamiast 135 tys. zł prace miały kosztować 310 tys. zł. Ostatecznie uda się je zrealizować za 260 tys. zł, czyli tylko 92% drożej niż zakładano. Podium zamyka projekt z 2 edycji budżetu obywatelskiego – Skatepark dla Lublina. Budżet w tym przypadku został przekroczony niecałe 83%, czyli tylko 1,1 mln zł!

W zakresie 80%-120% wartości kosztorysowej (zakładamy, że jest to norma) zrealizowano 79 ze 114 projektów, czyli prawie 70%. Kolejne 23 projekty zostało zrealizowanych za kwotę poniżej 80% (przy czym uwzględniono tu też projekty zrealizowane częściowo lub wcale) a 12 projektów za kwotę powyżej 120% zakładanego budżetu. Ciężko powiedzieć czy jest to zasługa rzetelnej wyceny ze strony mieszkańców, czy też większość projektów realizowana jest do kwoty zapisanej w budżecie obywatelskim. Naszym zdaniem procedura dokładania więcej niż 20% do realizacji zadania powinna być jasna i przejrzysta. Inaczej mówiąc – raczej zabroniona.

Podsumowując: Mieszkańcy rzeczywiście mają wpływ na wydatkowanie wskazanej przez prezydenta Lublina kwoty. Dzieje się tak, pomimo tego, że nie wszystkie projekty są realizowane. Brak realizacji projektów, choć jest to rzadkością to, z wyjątkiem jednego projektu, są to sytuacje niezależne od władz miasta. Dla mieszkańców niezrozumiałe jest dlaczego jedne projekty traktowane są lepiej niż inne. W przypadku przekroczenia braku środków Prezydent do jednych projektów dokłada, natomiast do innych już nie. Stanowczo tak wybiórcza postawa nie jest obywatelska. Z naszej obserwacji procesu budżetu obywatelskiego w Lublinie wynika, że nierówne traktowanie daje się odczuć nie tylko na etapie realizacji projektu, ale jeszcze bardziej na etapie oceny formalnej. Miejscy urzędnicy powinni się zastanowić co zrobić, żeby projekty były realizowane zgodnie z regulaminem – w ciągu roku budżetowego.

Dołożyliśmy wszystkich starań by artykuł opracować w sposób rzetelny w oparciu o wiarygodne dane. Obliczenia oparto na sprawozdaniach z wykonania budżetu oraz pierwszej wersji projektu budżetu na 2019 rok. Część kwot zweryfikowane w oparciu o rejestr umów.