Apteki zostaną specjalnie oznakowane. Tam gdzie będzie sprzedawana tabletka „dzień po”

Umowy na sprzedaż awaryjnej antykoncepcji od 15. roku życia podpisało już kilkanaście aptek w województwie lubelskim. Placówki mogą się zgłaszać do końca czerwca 2026.

Formalnie to antykoncepcja awaryjna, a potocznie to „tabletka dzień po”. Jej dostępność dla
kobiet od 15. roku życia bez recepty było jednym z postulatów wyborczych większości partii tworzących dziś rząd. Miał to być powrót do rzeczywistości sprzed maja 2017 roku – wówczas Sejm tak znowelizował prawo w tym zakresie, że antykoncepcję awaryjną mógł przepisać tylko lekarz.

„W trakcie dyskusji na temat antykoncepcji awaryjnej wielokrotnie padały stwierdzenia jakoby środek ten
miał właściwości wczesnoporonne oraz był nadużywany przez nastolatki – pisała w jednej ze swoich interpelacji posłanka Małgorzata Niemczyk. – Minister Zdrowia Konstanty Radziwiłł stwierdził: „Wiemy od ginekologów, że z nieskrępowanego dostępu do tego typu środków, w tym także przez dzieci od 15. roku życia, mamy do czynienia z sytuacjami, gdzie są dziewczynki, które przyjmują tego typu środki kilka razy w ciągu miesiąca.” Otóż jest to wierutne kłamstwo! Osoba przyjmująca pigułkę kilka razy (np. 5) w miesiącu musiałaby wydać od 550 zł do 800 zł. To mało prawdopodobne, aby 15-latki mogły wydać takie środki na antykoncepcję. Według najnowszych badań przeprowadzonych przez Millward Brown we współpracy z Koalicją Mam Prawo wynika, że tylko 2% nabywców antykoncepcji awaryjnej to osoby w wieku 15-18 lat. Najwięcej klientów stanowią kobiety w wieku 18-35 lat (84%)”

Jednak władze PiS nie zamierzały zmienić prawa. Stało się to dopiero po odsunięciu partii Jarosława Kaczyńskiego od władzy, choć nie do końca.

Weto prezydenta Dudy

W lutym Sejm przyjął ustawę zezwalającą na sprzedaż awaryjnej antykoncepcji bez recepty dla osób od 15. roku życia. Żeby jednak przepisy weszły w życie, potrzebny był podpis prezydenta. Ale Andrzej Duda, zgodnie z przewidywaniami, zawetował ustawę. Zrobił to w myśl stanowiska Kościoła. „Z punktu widzenia etycznego stosowanie tabletek 'po’ jest niemoralne, gdyż zawiera w sobie akceptację zniszczenia życia konkretnej osoby” – oceniła Konferencja Episkopatu Polski. – „Nauki biologiczne, a zwłaszcza genetyka i embriologia, jednoznacznie potwierdzają, że początek życia nowej istoty ludzkiej ma miejsce w procesie zapłodnienia„.

Koalicja 15 października (248 posłów) nie ma w Sejmie tylu głosów, aby odrzucić prezydenckie weto (do tego potrzebne jest 3/5 Sejmu czyli 276 posłów i posłanek. Dlatego wdrożony został plan B.

Tabletka w aptece

Zamiast ustawą Ministerstwo Zdrowia załatwiło sprawę pilotażowym programem realizowanym przez
Narodowy Fundusz Zdrowia. Do końca czerwca 2026 mogą zgłaszać się apteki, które chcą sprzedawać bez
recepty tabletkę „dzień po”. Chociaż w tym wypadku „bez recepty” nie jest właściwym określeniem. W
myśl tego programu taką receptę wystawić ma farmaceuta po wcześniejszym przeprowadzeniu wywiadu z pacjentką. Warunkiem jest także to, że taki środek można kupić nie częściej niż raz na 30 dni.

– W naszym regionie do pilotażowego programu antykoncepcji awaryjnej do chwili obecnej zgłosiło się
28 aptek, w tym 11 z Lublina – informuje Małgorzata Bartoszek, rzeczniczka prasowa lubelskiego
oddziału NFZ. – 17 aptek już podpisało umowy. Przypominam, że nabór aptek do pilotażu trwa cały czas,
jest otwarty i ciągły. Umowy podpisujemy na bieżąco – dodaje.

Fundusz zaznacza, że udział w pilotażu jest dobrowolny, a usługa farmaceuty jest udzielana na
podstawie odrębnej umowy apteki. Ministerstwo Zdrowia właśnie podało, że ułatwi pacjentkom
trafienie do punktu, który ma umowę.

– Będzie oznakowanie aptek, które biorą udział w pilotażu antykoncepcji awaryjnej – komunikuje resort. To z kolei może się kłócić z ustawowym zakazem reklamowania aptek, ale MZ dodaje: – Pracujemy nad tym, aby apteki mogły potwierdzić udział w programie bez ryzyka kar za złamanie zakazu reklamy.

Nigdy nie było wielu pacjentek

Znalezienie w Lublinie apteki, która bierze lub ma zamiar wziąć udział w pilotażu, jest
trudne. – Nie zgłaszaliśmy się – słyszymy w jednym z punktów. W innym podobnie, w kolejnym tak
samo.

I jeszcze jeden: – Nie mamy na to warunków lokalowych – tłumaczy jedna z farmaceutek. A chodzi o
to, że jednym z wymogów NFZ jest to, żeby w aptece było osobne pomieszczenie lub wydzielona
przestrzeń do przeprowadzenia wywiadu z pacjentką. Taką rozmowę ma odbyć osoba przygotowana
merytorycznie – mająca przynajmniej rok stażu w aptece.

– Nie mamy teraz pytań o tabletkę. Zresztą nigdy ich wiele nie było. Nawet wtedy, gdy była dostępna bez
recepty – mówi farmaceutka.

Tylko Polska i Węgry się wyłamały

Tabletka „dzień po” zawiera octan uliprystalu. W 2015 roku Komisja Europejska zmieniła kategorię dostępności takiej tabletki z dostępnego na receptę na dostępny bez recepty. Jednak nadal dwa kraje UE, Polska i Węgry, nie stosują tego rozwiązania.

Octan uliprystalu hamuje lub opóźnia owulację i dzięki temu nie dopuszcza do zapłodnienia. Jak podkreśla MZ, nie jest to środek poronny.

Resort informuje także, że nie ma dowodów naukowych, że utrudnia zagnieżdżenie zarodka. – Rocznie wystawia się i realizuje między 250 a 300 tys. recept na tego rodzaju środki. Analizę tych danych przygotowano na grupach wiekowych: <15 lat, 15-18 lat, 18-25 lat, 25-35 lat, oraz 35+ lat. Najwięcej zrealizowanych recept na antykoncepcję awaryjną było w grupach 18-25 lat oraz 25-35 lat (najliczniejsza). Rzadziej wystawiano recepty w grupie powyżej 35 lat, a zdecydowanie najrzadziej – w grupie poniżej 18 lat. Tylko ok. 1-2 proc. wszystkich recept było wystawianych i realizowanych na rzecz i przez pacjentów w wieku 15-18 lat. Skala zjawiska w grupie poniżej 15 lat jest od lat marginalna – wylicza MZ.